Konwencja Karpacka
Ramowa Konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat podpisana 22 maja 2003 r. w Kijowie (Dz.U. z 2007 r. Nr 96, poz. 634), zwana dalej Konwencją Karpacką, została ratyfikowana przez Polskę 27 lutego 2006 i weszła w życie na jej terytorium 19 czerwca 2006.
Konwencja Karpacka jest wielostronną umową międzynarodową dotyczącą pojedynczego regionu górskiego, ustanowioną na zasadach traktatowych prawa międzynarodowego. Stronami Konwencji Karpackiej jest 7 krajów: Rzeczpospolita Polska, Republika Czeska, Rumunia, Republika Serbii, Republika Słowacka, Ukraina i Węgry.
Konwencja określa ogólne cele polityczne, zasady współpracy i obowiązki Stron oraz wyraża wolę współpracy na rzecz realizacji celów, takich jak ochrona i zrównoważony rozwój regionu Karpat, poprawa jakości życia, wzmocnienie miejscowej gospodarki i społeczności lokalnych oraz zachowanie walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego.
Dotychczas przyjęto pięć Protokołów, koniecznych dla realizacji Konwencji: o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (Bukareszt, 2008), o zrównoważonej gospodarce leśnej (Bratysława, 2011), o zrównoważonej turystyce (Bratysława, 2011), o zrównoważonym transporcie (Mikulov, 2014), o zrównoważonym rolnictwie i rozwoju obszarów wiejskich (Lillafüred, 2017).
Unikalne walory, bogactwo i różnorodność dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego są głównymi wyróżnikami regionu Karpat w skali Europy i świata. Artykuł 11 Konwencji Karpackiej Dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa potwierdza wolę współpracy Stron na rzecz zachowania i promowania dziedzictwa kulturowego i wiedzy ludowej mieszkańców Karpat („Strony będą prowadzić politykę mającą na celu zachowanie i promowanie dziedzictwa kulturowego i wiedzy ludowej ludności miejscowej oraz wyrobu i wprowadzania na rynek miejscowych produktów, wyrobów artystycznych i rękodzielniczych. Strony będą dążyć do zachowania w Karpatach tradycyjnej architektury, sposobów użytkowania ziemi, miejscowych ras zwierząt gospodarskich i odmian roślin uprawnych oraz zrównoważonego użytkowania dziko rosnących roślin”).
Od roku 2012 przedstawiciel Departamentu Ochrony Zabytków uczestniczy w pracach grupy roboczej ds. dziedzictwa kulturowego. Podczas inauguracji swojej prezydencji Węgrzy zapowiedzieli powrót do rozważenia konieczności prac nad protokołem o dziedzictwie kulturowym. Jesienią 2020 r. Polska przejęła przewodnictwo w Konwencji Karpackiej na 3-letnią kadencję. Sekretariat Prezydencji znajduje się w Rzeszowie.
Rada ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, jako organ opiniodawczy przy ministrze właściwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, powoła grupę roboczą ds. dziedzictwa kulturowego Karpat. W Radzie zasiada wielu członków Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, które posiada w swoich strukturach grupę ds. dziedzictwa Karpat. Rada zintensyfikuje swoje działania mające na celu zwiększenie liczby wpisów na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego z terenu podkarpackiego.
Wnioski:
- Rada ds. NDZK powoła grupę roboczą ds. dziedzictwa kulturowego Karpat.
- Rada zintensyfikuje działania nad zwiększeniem ilości wpisów na krajową listę NDZK z woj. podkarpackiego.
- MKiDN podejmie rozmowy z PK ds. UNESCO w celu poparcia wniosku MKiDN o otwarcie słowackiego wpisu Tradycje dudziarskie (Lista reprezentatywna NDZK ludzkości).
- Kontynuacja intensywnych prac nad wnioskiem międzynarodowym Flisactwo o wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.
- Polska zintensyfikuje prace w grupie roboczej ds. dziedzictwa kulturowego w ramach Konwencji Karpackiej.
Magdalena Gawin
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego